Tyagaraja Kriti - Maanasa Sancharare - Raga Punnaaga Varaali

Transliteration–Telugu
Transliteration as per Modified Harvard-Kyoto (HK) Convention
(including Telugu letters – Short e, Short o) -

a A i I u U
R RR lR lRR
e E ai o O au M (H or :)

(e – short E – Long o – short O – Long)

k kh g gh n/G
c ch j jh n/J (jn – as in jnAna)
T Th D Dh N
t th d dh n
p ph b bh m
y r l L v
S sh s h

mAnasa sancararE-punnAgavarALi

In the kRti ‘mAnasa sancararE rAmE’ – rAga punnAgavarALi (tALa cApu), SrI tyAgarAja sings praises of Lord SrI rAma.

pallavi
¹mAnasa sancararE rAmE

---

caraNam 1
vara muni bhakta lOka cay(A)ryE
parama pAvana nirjara varyE
²mukha jita bh(A)ryE (mAnasa)

---

caraNam 2
svara jita ghana rava mAdhuryE
sura vairi nicaya tamas-sUryE
nirupama SauryE (mAnasa)

---

caraNam 3
vikasita sarasIruha nEtrE
³makar(A)nka kOTi sannibha gAtrE
kauSika mitrE (mAnasa)

---

caraNam 4
⁴Suka mukha vinuta su-cAritrE
akaLanka sItA su-kaLatrE
karuNA pAtrE (mAnasa)

---

caraNam 5
agaNita lOka gaN(A)dhArE
⁵naga vairi ripu jalada samIrE
⁶durjana dUrE (mAnasa)

---

caraNam 6
vigaLita mada hRday(A)gArE
nigam(A)gama sancArE
hari parivArE (mAnasa)

---

caraNam 7
kamal(A)sana nuta guNa grAmE
⁷kamal(A)ri SEkhara priya rAmE
vArida SyAmE (mAnasa)

---

caraNam 8
kamalA ⁸hRd-kumuda sOmE
amala citta jana ripu bhImE
gOpikA kAmE (mAnasa)

---

caraNam 9
vAg-IS(E)ndra rudr(A)dhISE
rAga lObha mada vinASE
sakal(A)dhISE (mAnasa)

---

caraNam 10
rAja rAja pUjita ram(E)SE
tyAgarAja hRdaya nivESE
sAkEta pur(I)SE (mAnasa)

---

Gist

O My Mind!

• Remain in SrI rAma.
  
  
• Remain in SrI rAma –
  
  • dear to great ascetics, devotees and Worlds,
    
  • the supremely holy, sought by celestials,
    
  • whose face surpasses (the beauty of) moon,
    
    
  • sweetness of whose voice surpasses (in sonority) thunder of rain-cloud,
    
  • the Sun to dispel darkness called demons,
    
  • the incomparable valorous One,
    
    
  • whose eyes are like blossomed lotus,
    
  • whose personality resembles a million cupids,
    
  • the benefactor of sage viSvAmitra,
    
    
  • whose conduct is well-praised by sage Suka and other eminent persons,
    
  • the blessed Consort of blemishless sItA,
    
  • the very receptacle of compassion,
    
    
  • the prop of numerous Worlds,
    
  • the wind that blows away dark clouds of demons,
    
  • far removed from wicked people,
    
    
  • resident of hearts of those who have decimated pride,
    
  • found (roaming) in vEdAs and Agamas,
    
  • who has monkeys as His retinue,
    
    
  • whose virtues have been extolled by brahmA,
    
  • the delightful One, dear to Lord Siva,
    
  • the dark-blue hued like rain-cloud,
    
    
  • the Moon who blossoms the heart-lily of lakshmI,
    
  • the terrible One to the enemies of those whose minds are blemishless,
    
  • desired by gOpikAs,
    
    
  • the Over-Lord of brahmA, indra and Siva,
    
  • the annihilator of attachment, avarice and arrogance,
    
  • the Lord of everything or everybody,
    
    
  • the Consort of lakshmI, worshipped by emperors,
    
  • who has entered into the heart of this tyAgarAja, and
    
  • the Lord of the town of ayOdhyA.

---

Word-by-word Meaning

pallavi
mAnasa sancararE rAmE

O (rE) My Mind (mAnasa)! Remain (sancara) (sancararE) in SrI rAma (rAmE).

---

caraNam 1
vara muni bhakta lOka caya-AryE
parama pAvana nirjara varyE
mukha jita bha-AryE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
dear (Arya) (AryE) to great (vara) ascetics (muni), devotees (bhakta) and Worlds (lOka caya) (cayAryE),
the supremely (parama) holy (pAvana), sought (varya) (varyE) by celestials – the non-ageing (nirjara),
whose face (mukha) surpasses (jita) (the beauty of) moon – dear (Arya) to stars (bha) (bhAryE).

---

caraNam 2
svara jita ghana rava mAdhuryE
sura vairi nicaya tamas-sUryE
nirupama SauryE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
the sweetness (mAdhurya) (mAdhuryE) of whose voice (svara) surpasses (in sonority) (jita) the thunder (rava) of rain-cloud (ghana),
the Sun (sUrya) (sUryE) to dispel darkness (tamas) (tamas-sUryE) called demons – enemies (vairi nicaya) of celestials (sura),
the incomparable (nirupama) valorous (Saurya) (SauryE) One.

---

caraNam 3
vikasita sarasIruha nEtrE
makara-anka kOTi sannibha gAtrE
kauSika mitrE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
whose eyes (nEtra) (nEtrE) are like blossomed (vikasita) lotus (sarasIruha),
whose personality (gAtra) (gAtrE) resembles (sannibha) a million (kOTi) (literally a crore) cupids – one who has fish (or sea animal) (makara) as the symbol (or banner) (anka) (makarAnka),
the benefactor (mitra) (mitrE) of sage viSvAmitra – descendant of kuSika (kauSika).

---

caraNam 4
Suka mukha vinuta su-cAritrE
akaLanka sItA su-kaLatrE
karuNA pAtrE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
whose conduct (su-cAritra) (sucAritrE) is well-praised (vinuta) by sage Suka and other eminent persons (mukha),
the blessed Consort (su-kaLatra) (sukaLatrE) of blemishless (akaLanka) sItA,
the very receptacle (pAtra) (pAtrE) of compassion (karuNA).

---

caraNam 5
agaNita lOka gaNa-AdhArE
naga vairi ripu jalada samIrE
durjana dUrE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
the prop (AdhArE) of numerous (agaNita) Worlds (lOka gaNa) (gaNAdhArE),
the wind (samIra) (samIrE) that blows away dark clouds (jalada) of demons – enemies (ripu) of indra – enemy (vairi) of mountains (naga),
far removed (dUra) (dUrE) from wicked people (durjana).

---

caraNam 6
vigaLita mada hRdaya-AgArE
nigama-Agama sancArE
hari parivArE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
resident (AgAra) (AgArE) of hearts (hRdaya) (hRdayAgArE) of those who have decimated (vigaLita) (literally dried up) pride (mada),
found (roaming) (sancAra) (sancArE) in vEdAs (nigama) and Agamas (nigamAgama),
who has monkeys (hari) as His retinue (parivAra) (parivArE).

---

caraNam 7
kamala-Asana nuta guNa grAmE
kamala-ari SEkhara priya rAmE
vArida SyAmE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
whose virtues (guNa grAma) (grAmE) have been extolled (nuta) by brahmA – one seated (Asana) in the Lotus (kamala) (kamalAsana),
the delightful (rAma) (rAmE) One, dear (priya) to Lord Siva – adorned (in the head) with (SEkhara) (digit of) moon – enemy (ari) of Lotus (kamalA) (kamalAri),
dark-blue (SyAma) (SyAmE) hued like rain-cloud (vArida).

---

caraNam 8
kamalA hRd-kumuda sOmE
amala citta jana ripu bhImE
gOpikA kAmE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
the Moon (sOma) (sOmE) who blossoms the heart (hRd) lily (kumuda) of lakshmI (kamalA),
the terrible (bhIma) (bhImE) One to the enemies (ripu) of those (jana) whose minds (citta) are blemishless (amala),
desired (kAma) (kAmE) by gOpikAs.

---

caraNam 9
vAg-ISa-indra rudra-adhISE
rAga lObha mada vinASE
sakala-AdhISE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
the Over-Lord (adhISa) (adhISE) of brahmA – Consort (ISa) of sarasvati (vAk) (vAg-ISa), indra (vAg-ISEndra) and Siva (rudra) (rudrAdhISE),
the annihilator (vinASa) (vinASE) of attachment (rAga), avarice (lObha) and arrogance (mada),
the Lord (adhISa) (adhISE) of everything or everybody (sakala) (sakalAdhISE).

---

caraNam 10
rAja rAja pUjita ramA-ISE
tyAgarAja hRdaya nivESE
sAkEta puri-ISE (mAnasa)

O My Mind! Remain in SrI rAma –
the Consort (ISa) of lakshmI (ramA) (ramESa) (ramESE), worshipped (pUjita) by emperors (rAja rAja),
who has entered (nivESa) (nivESE) into the heart (hRdaya) of this tyAgarAja,
the Lord (ISa) of the town (puri) (purISa) (purISE) of ayOdhyA (sAkEta).

---

Notes –
Variations -
¹ – mAnasa sancararE – In some books, this is given twice.

⁸ – hRd-kumuda – hRdaya kumuda.

References –
³ - makarAnka – kAmadEva’s banner.

⁵ - naga vairi ripu – indra is stated to be the enemy of mountains. Please refer to vAlmIki rAmAyaNa – sundara kANDa – Chapter 1.

Comments -
² – mukha jita bhAryE – In all the books this has been translated as ‘one who vanquishes the moon in the beauty of face. ‘bhArya’ generally means ‘wife’. However, SrI tyAgarAja uses the word ‘bha rAja’ in the kRti ‘mElukOvayya’ – rAga bhauLi – to mean ‘moon’. It seems, here the word is to be split as ‘bha+Arya’ – one who is dear to stars – moon. If the word ‘bhArya’ is taken literally, then it would be translated as ‘one whose face vanquishes even his wife’. Probably, this is not the intention. Therefore, the meaning given in the books has been adopted.

⁴ – Suka mukha vinuta –Please also refer to sadASiva brahmEndra kRti ‘pibarE rAma rasaM’ – caraNa 4 – ‘Suka Saunaka kauSika mukha pItaM’.

⁶ - durjana dUrE – God is resident in every one’s heart – whether wicked or pious; but – as rAmakRshNa paramahaMsa states – one who draws near the fire, feels the warmth of it; but wicked people keep themselves away from the warmth of God – thus He is stated to be away from the wicked. Gospel of SrI rAmakRSNa paramahaMsa

⁷ - kamalAri – certain kinds of Lotuses (kamala) bloom only at sunrise and close at sunset; certain others (kumuda) bloom only after moon-rise and close before sunrise; Therefore Sun and Moon are called enemy or friend of lotus as the case may be.

---

Devanagari

ऎ,कॆ,चॆ.. - e,ke,ce..(short);
ए,के,चे.. - E,kE,cE..(long);
ऐ,कै,चै.. - ai,kai,cai..;
ऒ,कॊ,चॊ.. - o,ko,co..(short);
ओ,को,चो.. - O,kO,cO..(long);
औ,कौ,चौ.. -au,kau,cau..;

प. मानस सञ्चररे रामे

च1. वर मुनि भक्त लोक च(या)र्ये
परम पावन निर्जर वर्ये
मुख जित (भा)र्ये (मा)

च2. स्वर जित घन रव माधुर्ये
सुर वैरि निचय तमस्सूर्ये
नि(रु)पम शौर्ये (मा)

च3. विकसित सरसीरुह नेत्रे
मक(रां)क कोटि सन्निभ गात्रे
कौशिक मित्रे (मा)

च4. शुक मुख विनुत सु-चारित्रे
अकळंक सीता सु-कळत्रे
करुणा पात्रे (मा)

च5. अगणित लोक ग(णा)धारे
नग वैरि रिपु जलद समीरे
दुर्जन दूरे (मा)

च6. विगळित मद हृद(या)गारे
निग(मा)गम सञ्चारे
हरि परिवारे (मा)

च7. कम(ला)सन नुत गुण ग्रामे
कम(ला)रि शेखर प्रिय रामे
वारिद श्यामे (मा)

च8. कमला हृद्-कुमुद सोमे
अमल चित्त जन रिपु भीमे
गोपिका कामे (मा)

च9. वा(गी)(शे)न्द्र रु(द्रा)धीशे
राग लोभ मद विनाशे
सक(ला)धीशे (मा)

च10. राज राज पूजित र(मे)शे
त्यागराज हृदय निवेशे
साकेत पु(री)शे (मा)

---

Tamil

க,ச,ட,த,ப - 2-ख छ ठ थ फ; 3-ग ड द ब; 4-घ झ ढ ध भ
(ச3 - ஜ)
ஸ1 श - शिव - சிவன்
ரு2 ऋ - कृप - கிருபை

ப. மானஸ ஸஞ்சரரே ராமே

ச1. வர முனி ப4க்த லோக ச(யா)ர்யே
பரம பாவன நிர்ஜர வர்யே
முக2 ஜித (பா4)ர்யே (மா)

ச2. ஸ்வர ஜித க4ன ரவ மாது4ர்யே
ஸுர வைரி நிசய தமஸ்-ஸூர்யே
நி(ரு)பம ஸௌ1ர்யே (மா)

ச3. விகஸித ஸரஸீருஹ நேத்ரே
மக(ரா)ங்க கோடி ஸன்னிப4 கா3த்ரே
கௌஸி1க மித்ரே (மா)

ச4. ஸு1க முக2 வினுத ஸு-சாரித்ரே
அகளங்க ஸீதா ஸு-களத்ரே
கருணா பாத்ரே (மா)

ச5. அக3ணித லோக க3(ணா)தா4ரே
நக3 வைரி ரிபு ஜலத3 ஸமீரே
து3ர்ஜன தூ3ரே (மா)

ச6. விக3ளித மத3 ஹ்ரு2த3(யா)கா3ரே
நிக3(மா)க3ம ஸஞ்சாரே
ஹரி பரிவாரே (மா)

ச7. கம(லா)ஸன நுத கு3ண க்3ராமே
கம(லா)ரி ஸே1க2ர ப்ரிய ராமே
வாரித3 ஸ்1யாமே (மா)

ச8. கமலா ஹ்ரு2த்3-குமுத3 ஸோமே
அமல சித்த ஜன ரிபு பீ4மே
கோ3பிகா காமே (மா)

ச9. வா(கீ3)(ஸே1)ந்த்3ர ருத்3(ரா)தீ4ஸே1
ராக3 லோப4 மத3 வினாஸே1
ஸக(லா)தீ4ஸே1 (மா)

ச10. ராஜ ராஜ பூஜித ர(மே)ஸே1
த்யாக3ராஜ ஹ்ரு2த3ய நிவேஸே1
ஸாகேத பு(ரீ)ஸே1 (மா)

ஏ மனமே! இராமனில் நிலைப்பாய்.

1. உயர் முனிவர், தொண்டர், உலகங்களுக்கு இனியோனில்,
முற்றிலும் தூய, வானோரால் வேண்டப்படுவோனில்,
தாராதிபனை வெல்லும் முகத்தோனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்.

2. கார்முகில் உறுமலை வெல்லும் இனிய குரலுடையோனில்,
வானோர் பகைவர்களெனும் இருளுக்குப் பகலவனில்,
சூரத்தனத்தினில் உவமையற்றோனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்.

3. அலர்ந்த கமலக் கண்ணனில்,
மதனர்கள் கோடி நிகர் உடல் வனப்புடையோனில்,
கௌசிக முனிவனின் நண்பனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்.

4. சுகர் ஆகியோர் போற்றும் நற்பண்புடையோனில்,
களங்கமற்ற சீதையின் இனிய மணாளனில்,
கருணைப் பெட்டகத்தினில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்.

5. எண்ணிறந்த உலகங்களுக்கு ஆதாரமானவனில்,
இந்திரன் பகைவரெனும் முகிலை விரட்டும் புயலினில்,
தீயோருக்குத் தூரமானவனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்.

6. ஆணவம் வென்றோரின் உள்ளத்துறைவோனில்,
மறைகள், ஆகமங்கள் உள்ளுறைவோனில்,
வானரப் பரிவாரத்தோனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்.

7. மலரோன் போற்றும் பண்புக் குவியலினில்,
பிறையணிவோனுக்கு இனிய, களிப்பூட்டுவோனில்,
கார்முகில் வண்ணனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்.

8. கமலா இதயக் குமுதத்தின் மதியினில்,
தூய உள்ளத்தோர் பகைவரை நடுங்கவைப்போனில்,
ஆய்ச்சியர் காமுறுவோனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்

9. பிரமன், இந்திரன், அரனுக்கும் தலைவனில்,
பற்று, பேராசை, செருக்கை வேரறுப்போனில்,
யாவர்க்கும் (யாவற்றிற்கும்) அதிபனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்

10. அரசர்க்கரசர் தொழும், மா மணாளனில்,
தியாகராசன் இதயத்துட்புகுந்தோனில்,
சாகேதபுரி மன்னனில்,
ஏ மனமே! நிலைப்பாய்

முற்றிலும் தூய - இறைவனைக் குறிக்கும்
தாராதிபன் - மதி
கௌசிக முனி - விசுவாமித்திரர்
இந்திரன் பகைவர் - அரக்கர்
மலரோன் - பிரமன்
பிறையணிவோன் - சிவன்
கமலா - இலக்குமி
சாகேத புரி - அயோத்தி நகர்

---

Telugu

ప. మానస సంచరరే రామే

చ1. వర ముని భక్త లోక చయార్యే
పరమ పావన నిర్జర వర్యే
ముఖ జిత భార్యే (మా)

చ2. స్వర జిత ఘన రవ మాధుర్యే
సుర వైరి నిచయ తమస్సూర్యే
నిరుపమ శౌర్యే (మా)

చ3. వికసిత సరసీరుహ నేత్రే
మకరాంక కోటి సన్నిభ గాత్రే
కౌశిక మిత్రే (మా)

చ4. శుక ముఖ వినుత సు-చారిత్రే
అకళంక సీతా సు-కళత్రే
కరుణా పాత్రే (మా)

చ5. అగణిత లోక గణాధారే
నగ వైరి రిపు జలద సమీరే
దుర్జన దూరే (మా)

చ6. విగళిత మద హృదయాగారే
నిగమాగమ సంచారే
హరి పరివారే (మా)

చ7. కమలాసన నుత గుణ గ్రామే
కమలారి శేఖర ప్రియ రామే
వారిద శ్యామే (మా)

చ8. కమలా హృద్-కుముద సోమే
అమల చిత్త జన రిపు భీమే
గోపికా కామే (మా)

చ9. వాగీశేంద్ర రుద్రాధీశే
రాగ లోభ మద వినాశే
సకలాధీశే (మా)

చ10. రాజ రాజ పూజిత రమేశే
త్యాగరాజ హృదయ నివేశే
సాకేత పురీశే (మా)

---

Kannada

ಪ. ಮಾನಸ ಸಂಚರರೇ ರಾಮೇ

ಚ1. ವರ ಮುನಿ ಭಕ್ತ ಲೋಕ ಚಯಾರ್ಯೇ
ಪರಮ ಪಾವನ ನಿರ್ಜರ ವರ್ಯೇ
ಮುಖ ಜಿತ ಭಾರ್ಯೇ (ಮಾ)

ಚ2. ಸ್ವರ ಜಿತ ಘನ ರವ ಮಾಧುರ್ಯೇ
ಸುರ ವೈರಿ ನಿಚಯ ತಮಸ್ಸೂರ್ಯೇ
ನಿರುಪಮ ಶೌರ್ಯೇ (ಮಾ)

ಚ3. ವಿಕಸಿತ ಸರಸೀರುಹ ನೇತ್ರೇ
ಮಕರಾಂಕ ಕೋಟಿ ಸನ್ನಿಭ ಗಾತ್ರೇ
ಕೌಶಿಕ ಮಿತ್ರೇ (ಮಾ)

ಚ4. ಶುಕ ಮುಖ ವಿನುತ ಸು-ಚಾರಿತ್ರೇ
ಅಕಳಂಕ ಸೀತಾ ಸು-ಕಳತ್ರೇ
ಕರುಣಾ ಪಾತ್ರೇ (ಮಾ)

ಚ5. ಅಗಣಿತ ಲೋಕ ಗಣಾಧಾರೇ
ನಗ ವೈರಿ ರಿಪು ಜಲದ ಸಮೀರೇ
ದುರ್ಜನ ದೂರೇ (ಮಾ)

ಚ6. ವಿಗಳಿತ ಮದ ಹೃದಯಾಗಾರೇ
ನಿಗಮಾಗಮ ಸಂಚಾರೇ
ಹರಿ ಪರಿವಾರೇ (ಮಾ)

ಚ7. ಕಮಲಾಸನ ನುತ ಗುಣ ಗ್ರಾಮೇ
ಕಮಲಾರಿ ಶೇಖರ ಪ್ರಿಯ ರಾಮೇ
ವಾರಿದ ಶ್ಯಾಮೇ (ಮಾ)

ಚ8. ಕಮಲಾ ಹೃದ್-ಕುಮುದ ಸೋಮೇ
ಅಮಲ ಚಿತ್ತ ಜನ ರಿಪು ಭೀಮೇ
ಗೋಪಿಕಾ ಕಾಮೇ (ಮಾ)

ಚ9. ವಾಗೀಶೇಂದ್ರ ರುದ್ರಾಧೀಶೇ
ರಾಗ ಲೋಭ ಮದ ವಿನಾಶೇ
ಸಕಲಾಧೀಶೇ (ಮಾ)

ಚ10. ರಾಜ ರಾಜ ಪೂಜಿತ ರಮೇಶೇ
ತ್ಯಾಗರಾಜ ಹೃದಯ ನಿವೇಶೇ
ಸಾಕೇತ ಪುರೀಶೇ (ಮಾ)

---

Malayalam

പ. മാനസ സഞ്ചരരേ രാമേ

ച1. വര മുനി ഭക്ത ലോക ചയാര്യേ
പരമ പാവന നിര്ജര വര്യേ
മുഖ ജിത ഭാര്യേ (മാ)

ച2. സ്വര ജിത ഘന രവ മാധുര്യേ
സുര വൈരി നിചയ തമസ്സൂര്യേ
നിരുപമ ശൌര്യേ (മാ)

ച3. വികസിത സരസീരുഹ നേത്രേ
മകരാങ്ക കോടി സന്നിഭ ഗാത്രേ
കൌശിക മിത്രേ (മാ)

ച4. ശുക മുഖ വിനുത സു-ചാരിത്രേ
അകളങ്ക സീതാ സു-കളത്രേ
കരുണാ പാത്രേ (മാ)

ച5. അഗണിത ലോക ഗണാധാരേ
നഗ വൈരി രിപു ജലദ സമീരേ
ദുര്ജന ദൂരേ (മാ)

ച6. വിഗളിത മദ ഹൃദയാഗാരേ
നിഗമാഗമ സഞ്ചാരേ
ഹരി പരിവാരേ (മാ)

ച7. കമലാസന നുത ഗുണ ഗ്രാമേ
കമലാരി ശേഖര പ്രിയ രാമേ
വാരിദ ശ്യാമേ (മാ)

ച8. കമലാ ഹൃദ്-കുമുദ സോമേ
അമല ചിത്ത ജന രിപു ഭീമേ
ഗോപികാ കാമേ (മാ)

ച9. വാഗീശേന്ദ്ര രുദ്രാധീശേ
രാഗ ലോഭ മദ വിനാശേ
സകലാധീശേ (മാ)

ച10. രാജ രാജ പൂജിത രമേശേ
ത്യാഗരാജ ഹൃദയ നിവേശേ
സാകേത പുരീശേ (മാ)

---

Updated on 05 Nov 2010